De geschiedenis van Ossenzijl
De geschiedenis van Ossenzijl (1)
De geschiedenis van Ossenzijl in natuurgebied Weerribben Wieden wordt elk jaar prachtig in beeld gebracht door de vereniging ‘Plaatselijk Belang Ossenzijl’ met een serie historische foto’s.
‘Plaatselijk belang Ossenzijl’ stelde belangeloos de oude prenten van Ossenzijl beschikbaar – waarvoor heel hartelijk dank!
Niet voor niets beschreef iemand omstreeks 1900 Ossenzijl als “een zeer nederig gehucht, grootendeels bevolkt door veen arbeiders en visschers, wier woningen op weinig meer dan op den naam van hutjes aanspraak maken”.
Rechtsvoor staat de Openbare Lagere School. Maar weinig kinderen waren in de gelegenheid naar school te gaan. Pas sinds de invoering van de Leerplichtwet in 1901 werd deze school goed bezocht.
Zondagsrust in de Hoofdstraat van Ossenzijl aan het begin van 1900.
Het huis in het midden op de foto, met de houten voorgevel, is de boerderij van Koendert Zijlstra. Daar is hij in 1863 de Vrije Zendingsgemeente begonnen. Daarachter staat nu hun kerkgebouw die in 1918 in gebruik werd genomen. Het achterste gedeelte van de boerderij is nu een Bijbelschool met de toepasselijke naam ‘De Oorsprong’.
Het gebouw van de Vrije Zendingsgemeente is beschermd vanwege het eenklaviersorgel uit het midden de 18e eeuw (plm. 1750) en is van onbekende herkomst.
In 1927 was er van autoverkeer nog bijna geen sprake. De eerste auto reed in Ossenzijl in 1912 en werd bestuurd door de notaris van Oldemarkt.
’s Nachts was het hier donker – er was nog geen straatverlichting. Tot 1925 bestond de straatverlichting in de Hoofdstraat uit 4 olielampen. Daarna kwam het elektrische licht.
Voor haar deur staat Aaltje Schaap-Veen (met muts).
Dit was de aanlegplaats van de ‘Minor’ en de ‘Major, de twee beurtscheepjes waarmee Joontjes in de eerste helft van de vorige eeuw het dagelijkse vervoer verzorgde van personen, goederen en nieuwtjes naar Steenwijk en Blokzijl. Daarna werd deze functie overgenomen door het wegverkeer.
Het beurtschip Minor van Joontjes was zo lang onderweg van Ossenzijl via Wetering naar Steenwijk, dat een handige breister een paar sokken tijdens deze tocht kon breien.
Het kanaal Steenwijk-Ossenzijl werd in 1937 geopend. Door de drooglegging van gebieden rondom Ossenzijl kwam er landbouwgrond beschikbaar. In 1951 werd een ruilverkavelingsplan opgesteld. In 1961 verdween het begrip “woeste grond” voorgoed en liep de regio ver voor met aankoop van natuurgebied en het behoud van natuur voor natuurbescherming en recreatie.
Vaak hadden de veenbazen ook kroegen en winkels. Zo ook Harm Stuitje, die al rond 1900 het café-logement en winkeltje “Stuitje” uitbaatte. Hij was ook de grootse boer van Ossenzijl.
Op de foto’s uit 1905 en 1912 zijn nog de dorpspomp en het tolhuisje te zien.
Op de foto uit 1932 staan al elektriciteitspalen. Die waren met de komst van de elektriciteit reeds in 1925 geplaatst.
De naam Ossenzijl komt van Ossies Siel:
In het lage land van de kop van Overijssel moet het waterpeil kunstmatig laag worden gehouden om overstroming te voorkomen. Begin 15e eeuw heeft de familie Osse daarom hier in de dijk een “kleine sile”, een kleine uitwateringssluis gebouwd. Bijna vierhonderd jaar later, rond 1800 is deze sluis geschikt gemaakt voor grotere schepen.
De sluis is van oudsher het centrum van het dorp en alle bedrijvigheid. Hier werd tol geheven en was de aanlegplaats voor schepen, hier stonden café Prins (nu Kolkzicht) en het café & logement annex winkeltje van Stuitje. Voor café Prins staat de autobus van Colle, die richting Oldemarkt en Steenwijk reed.
Door de sluis en de brug gingen vooral schepen met turf en riet en verder beurtschepen naar o.a. Leeuwarden, Heerenveen, Steenwijk, Oldemarkt en Blokzijl. Het hele jaar door voeren er “zandjagers”: schepen met zand en grind.
Het huis links met de schoorsteen is Café Prins (nu Kolkzicht) en geheel links oliehandel Joontjes.
In 1928 werd de sluis gesloopt en daarmee verdween de oorspronkelijke bestaansreden van het dorp. Er kwam ook een nieuwe brug en de muren van de kolk werden opnieuw gemetseld.
De takkenbossen op de achtergrond waren geen bouwmaterialen. Bakker Tietema – in het grote huis met de schoorstenen – gebruikte ze om zijn broodoven te stoken.
De Kalenbergergracht (vroeger Oudeweg geheten) is gegraven rond het jaar 1200. Later was de vaart heel belangrijk voor de afvoer van turf en riet. Rond 1900 woonden langs de Kalenbergergracht een groot aantal boeren, turfgravers, rietsnijders en vissers. Het voetpad is aangelegd in 1902. Voor die tijd vond alle vervoer plaats over het water. Pas vanaf de 50-er jaren werd hier begonnen met de aanleg van waterleiding, elektriciteit, riolering en aardgas.
MijnVakantiehuisJouwVakantiehuis.nl Waterstaete Ossenzijl nr. 60 ed.pach01@gmail.com